Osłabiony układ odpornościowy zwiększa podatność na infekcje o różnej etiologii. W aptekach dostępne są różne preparaty, które w swoim składzie zawierają składniki mające na celu wsparcie prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego. Szczególnie w okresie zwiększonej zachorowalności na najczęściej pojawiające się infekcje (grypa, przeziębienie) warto wzmocnić układ odpornościowy.

Co to jest odporność?

Odporność immunologiczna definiowana jest jako stan niepodatności organizmu na działanie czynników infekcyjnych. Jest to utrzymywanie stanu równowagi organizmu pomiędzy mechanizmami obrony przed zakażeniem i chorobą, a utrzymywaniem stanu tolerancji zapobiegającej chorobom autoimmunologicznym i alergiom.

Jak powstaje odporność?

W momencie porodu, dziecko które przychodzi na świat, posiada odporność wrodzoną, czyli nieswoistą. W okresie ciąży przez łożysko z organizmu matki przenikają do organizmu dziecka przeciwciała, chroniące niemowlę nawet do roku (jeżeli jest karmione piersią).

Po pierwszym roku życia układ odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała powstrzymujące drobnoustroje chorobotwórcze. W tym czasie organizm zaczyna budować odporność nabytą (swoistą). W trakcie infekcji organizm dziecka, zakażony przez czynnik chorobotwórczych (wirus czy bakterię), dzięki komórkom pamięci immunologicznej zapamiętuje antygeny patogenów i w przypadku ponownego zakażenia już je rozpoznaje, co umożliwia organizmowi na szybką reakcję i produkcję odpowiednich przeciwciał. Układ immunologiczny pełną dojrzałość uzyskuje około 20 roku życia.

Co wpływa na układ odpornościowy i jego prawidłową pracę?

Na prawidłową prace układu immunologicznego wpływają dostarczone wraz z pokarmem niezbędne składniki odżywcze, minerały i witaminy. Niedobór dostarczanych wraz z dietą składników odżywczych, znacząco pogarsza odporność. Ważna jest również codzienna aktywność i ruch, zgodny z wydolnością organizmu. Zbyt częste treningi i za duże obciążenie organizmu wykazują odwrotny i negatywny efekt na układ odpornościowy. Ważnym aspektem  wpływającym na prawidłowe działanie układu odpornościowego jest odpowiednia ilość snu i jego jakość. Badania wykazały, że sen krótszy niż 7 godzin, może powodować spadek odporności. Nadmierne spożywanie używek (alkohol, papierosy, kawa) zwiększają zapotrzebowanie organizmu na witaminy i składniki mineralne, co może przyczyniać się do osłabienia pracy układu odpornościowego. Kolejnym ważnym aspektem wpływającym negatywnie na pracę i funkcjonowanie układu immunologicznego jest przewlekły stres, który powoduje zmniejszenie produkcji komórek odpornościowych.

Co wpływa na funkcjonowanie układu immunologicznego?

Na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego wpływ wywiera wiele czynników, zarówno zewnętrznych:

• wahania temperatur
• zanieczyszczona woda
• częste przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach

jak i wewnętrznych:

• dieta uboga w warzywa i owoce,
• brak aktywności fizycznej,
• brak snu,
• długotrwały stres,
• używki: alkohol, papierosy, kawa,
• leki, a szczególnie antybiotyki i środki przeciwzapalne.

Odporność a diet

Na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego wpływa wiele czynników środowiskowych. Jednym z kluczowych jest odpowiednio zbilansowana dieta, która opiera się na ogólnych zasadach zdrowego odżywiania – spożywanie 5 posiłków w regularnych odstępach czasu (co 2-3 godzin). Dieta powinna być odpowiednio zbilansowana, tak aby dostarczała niezbędną ilość poszczególnych składników odżywczych, pokrywających zapotrzebowanie energetyczne. Ważne jest urozmaicenie spożywanych posiłków w produkty nieprzetworzone, bogate w witaminy, makro i mikroelementy oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych

W diecie nie powinno zabraknąć:

• witaminy D3 – jest immunomodulatorem i dba o równowagę fizjologiczną, zmniejsza skłonność do pojawienia się reakcji alergicznych, ułatwia wchłanianie wapnia, a tym samym zapewnia prawidłową pracę układu kostnego. Głównym źródłem pokarmowym tej witaminy są tłuste ryby morskie: śledź, makrela, łosoś oraz olej rybi.

• witaminy C – uczestniczy w syntezie kolagenu, dzięki temu przyspiesza goje się ran. Działa antyoksydacyjnie, zapobiega powstawaniu wolnych rodników i wspomaga zwalczanie stanu zapalnego. Bogatym źródłem witaminy C są natka pietruszki, owoce cytrusowe, dzika róża czy papryka.

• witaminy A – uczestniczy w procesach metabolicznych, które utrzymują odpowiednią strukturę skóry (bariery ochronnej organizmu) przed wnikaniem szkodliwych czynników chorobotwórczych. Witamina A znajduje się w dużych ilościach w podrobach, morskich rybach, jajach, marchwi, serach długo dojrzewających oraz natce pietruszki.

• kwasów omega-3 – wykazują korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy oraz regulują poziom cholesterolu we krwi. Ich głównym źródłem w pożywieniu są oleje z sardeli, makreli oraz sardynek

Dietę warto również wzbogacić w naturalne probiotyki (kiszonki czy sferentowane produkty mleczne: kefiry, jogurty, maślankę), miód, czosnek czy zioła wykazujące działanie immunostumulujące (bez czarny, czystek, jeżówka).

Odporność a aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna wspomaga funkcjonowanie układu immunologicznego. Codzienny ruch, szczególnie na świeżym powietrzu czy odpowiednio dobrane ćwiczenia zmniejszają ryzyko infekcji oraz chorób przewlekłych. Według zleceń WHO dla osób w wieku 18-64 lat rekomendowane jest 150-300 minut ruchu w ciągu tygodnia o umiarkowanej aktywności lub 75-150 minut ćwiczeń o dużej intensywności (wszystko dostosowane do wydolności organizmu). Dodatkowo zaleca się ćwiczenia wzmacniające wszystkie grupy mięśni o umiarkowanej lub większej intensywności. Z kolei dzieci i młodzież powinny wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie minimum 3 razy w tygodniu lub zażywać średnio 1 godzinę dziennie aktywności o umiarkowanej lub dużej intensywności.

Odporność a sen

Czynnikiem niezwykle ważnym dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego jest sen. Aby był regeneracyjny i zapewnił powrót sił witalnych, musi trwać nieprzerwanie odpowiednią ilość godzin. Dorosły człowiek powinien przesypiać średnio 7–8 godzin dziennie, a dzieci potrzebują zdecydowanie więcej czasu. Kluczowe jest to, żeby sen nie być przerywany, a miejsce, w którym śpimy, powinno być wywietrzone oraz ciche. W sypialni optymalna temperatura powinna mieścić się w przedziale 18–21°C. Aby zapewnić zdrowy sen należy ograniczyć narażenie na światło, szczególnie niebieskie, które emitują telewizory, tablety czy smartphony.

Odporność a ograniczenie stresu

Organizm człowieka w ciągu całego dnia jest narażony na liczne bodźce, szczególnie niekorzystny wpływ na układ odpornościowy wykazują bodźce stresowe (kłopoty w życiu zawodowym, problemy rodzinne, finansowe, wychowawcze, choroba itp.). W czasie sytuacji stresowej w organizmie nadmiernie syntezowany i wydzielany jest kortyzol, czyli tzw. hormon stresu. Jest on odpowiedzialny za regulację metabolizmu tłuszczy, białek oraz glukozy, wykazuje wpływ na stężenie elektrolitów oraz działa przeciwzapalnie. Hormon ten przygotowuje organizm do działania, jednak jego nadmierna synteza, spowodowana przewlekłym stresem niekorzystnie wpływa na komórki układu odpornościowego, m.in. hamuje aktywność komórek Th1, które bronią organizm przed patogenami chorobotwórczymi (wirusami, bakteriami). Nie da się całkowicie wyeliminować czynników stresowych, można jednak ograniczyć ich wpływ, stosując różne metody relaksacyjne np. ćwiczenia oddechowe, aromaterapia czy sport. Można również skorzystać z pomocy psychologa.

Odporność a używki

Stosowanie używek, szczególnie palenie papierosów, wykazuje wiele negatywnych skutków na organizm człowieka, w tym również osłabienie funkcjonowania układu odpornościowego. Substancje, które są obecne w dymie tytoniowym, hamują odpowiedź humoralną (odpowiedzialną za wytwarzanie przeciwciał) oraz komórkową (niszczącą drobnoustroje chorobotwórcze). Ponadto badania wykazują, że tzw. bierni palacze, czyli np. dzieci rodziców, którzy palą papierosy, narażone na kontakt z dymem papierosowym, wykazują większe ryzyko rozwoju alergii, chorób układu oddechowego, zapalenia zatok czy innych infekcji.

Inną używką, wykazującą negatywny wpływ na działanie układu odpornościowego, jest alkohol. Jego nadmierne spożywanie skutkuje zaburzeniem wchłaniania oraz utratą istotnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składników odżywczych, witamin. Ponadto osłabia on produkcję limfocytów i toksycznie oddziaływuje na szpik kostny.

Szczepienia ochronne

Kluczowym działaniem, które wzmacnia odporność i korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego są szczepienia ochronne. Dzięki szczepieniom organizm nabywa tzw. odporności czynnej nabytej. Stymulują one organizm do samodzielnego wytwarzania przeciwciał odpornościowych przeciwko danemu czynnikowi chorobotwórczemu. Należy pamiętać, że nabycie odporności dzięki szczepieniom jest dużo bardziej bezpieczne niż przechowywanie danej choroby, która może wywoływać poważne powikłania.

Skutki osłabionej odporności

• przeziębienia,
• alergie,
• zapalenia zatok,
• zakażenie dróg moczowych,
• infekcje intymne,
• afty,
• grzybice,
• opryszczkę,
• półpaśca,
• zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego,
• zaburzenia koncentracji
• przemęczenie, senność, osłabienie,
• przedłużenie czasu gojenia się ran.

red.